W Sejmie RL odbyła się we środę (12 czerwca) specjalna dyskusja poświęcona raportowi. "Opinia generalnie jest dobra. Na Litwie od 23 lat trwa proces demokratyczny. Każdy ma zapewnione prawo do uczestniczenia w wyborach oraz do głoszenia własnych poglądów. Są oczywiście pewne
niedociągnięcia. Polepszyć pracę nigdy nie jest za późno" – przywitał uczestników dyskusji przewodniczący Sejmu Vydas Gedvilas.
Z opinią przewodniczącego zgodził się ekspert ODIHR Richard Lappin. "Wybory były demokratyczne, ale w raporcie są zawarte pewne uwagi, nad którymi warto popracować w przyszłości" - oświadczył ekspert. Richard Lappin dodał, że ODHIR obserwowało wybory na Litwie drugi raz. Pierwszy monitoring odbył się w 1996 roku. W trakcie pełnienia misji eksperci mieli dobry kontakt z litewskimi instytucjami państwowymi, sądami, mediami i społeczeństwem obywatelskim, podkreślił Lappin.
Próg wyborczy
Jedna z rekomendacji ODIHR dotyczy zbyt wysokiego progu wyborczego dla mniejszości narodowych. "Dążąc do tego, aby mniejszości narodowe były lepiej reprezentowane w procesie legislacyjnym, można ustanowić dla partii mniejszości narodowych niższy próg wyborczy" - napisano w dokumencie. Na konferencji eksperci zaproponowali obniżyć z 5 proc. do 3 proc.
Zdaniem posłanki z ramienia konserwatystów Viliji Aleknaitė-Abramikienė mniejszości narodowe i tak mają taryfę ulgową na wyborach. "Partie na Litwie, aby trafić do Sejmu, muszą przekroczyć 5-procentowy próg wyborczy, natomiast koalicje wyborcze 7-procentowy. W ostatnich wyborach partia mniejszości narodowych (AWPL - PL DELFI) połączyła się na wybory z jeszcze dwoma partiami. Szły jednak pod jednym szyldem. Główna Komisja Wyborcza potraktowała to bardzo liberalnie" - podkreśliła posłanka.
„Owszem Polacy liczą na Litwie więcej niż 5 procent ogółu mieszkańcow, ale są inne mniejszości narodowe, które nie mają 5 proc. i dlatego nie mogą uczestniczyć w wyborach" - odpowiedział Richard Lappin. Dodał też, że raport ODIHR ma charakter rekomendacyjny. „Tylko zarekomendowaliśmy co trzeba zrobić. Każdy kraj wybiera swój własny system wyborczy. Trzeba jednak uwzględniać standardy i praktykę międzynarodową" - wyjaśnił ekspert.
Okręgi wyborcze
Przed rokiem Główna Komisja Wyborcza (Vyriausioji rinkimų komisja (VRK)) zmieniła granice okręgów wyborczych. Ta decyzja nie spodobała się AWPL, ponieważ jej zdaniem była niekorzystna wobec mniejszości narodowych. ODIHR generalnie przychylił się do opinii AWPL. „W
przyszłości, jeśli zmiana granic okręgów wyborczych może mieć wpływ na wspólnotę mniejszości narodowej, to takie zmiany muszą być konsultowane z przedstawicielami tej mniejszości narodowej" – napisano w raporcie. Jednocześnie eksperci podkreślili, że w minionych wyborach zmiana granic nie miała wpływu na wynik AWPL.
Inne zdanie miała posłanka na Sejm z ramienia AWPL Rita Tamašiuninė. „Istotne, że część wyborców, którzy znaleźli się poza granicami swych dotychczasowych okręgów, była niezadowolona, ponieważ nie miała możliwości głosowania na kandydata mniejszości narodowej" - oznajmiła posłanka. Rita Tamašiunienė zapytała też, w jakim terminie przed wyborami mogą być wprowadzane takie zmiany oraz czy okres jednego roku jest wystarczający. „Stanowisko Rady Europy w tej kwestii jest takie, że zmiany mające wpływ na wybory, muszą być wprowadzane nie później niż na rok przed wyborami. Jest to więc normalna praktyka" - odpowiedział Lappin.
Paksas i kobiety
Misja ODIHR napisała też w raporcie, że warto w miejscowościach, w których większość stanowią przedstawiciele mniejszości narodowej, informacje wyborcze udostępnić i w języku tej mniejszości. „To zapewni, że przedstawiciele mniejszości narodowych podczas głosowania nie będą mieli problemów z powodu bariery językowej" - można przeczytać w raporcie.
Eksperci mieli też zastrzeżenia wobec dożywotniego zakazu piastowania stanowisk państwowych dla pozbawionego urzędu prezydenta w drodze impeachmentu Rolandasa Paksasa. Podkreślili jednak, że jest to problem konstytucyjny i nie da się go załatwić bardzo szybko. Zdaniem ODIHR Litwa powinna też wprowadzić odpowiednie mechanizmy prawne, aby kobiety bardziej aktywniej uczestniczyły w życiu społecznym i politycznym.